Okresowe kontrole sprzętu używanego w pracach na wysokościach to coraz bardziej popularny temat w wysokościówce. Wokół niego narasta wiele przesądów, a dyskusje na branżowych forach dzielą techników linowych na tych, którzy sądzą, że istnieje obowiązek okresowych kontroli SOI i tych, którzy twierdzą, że kontrole takie mogą wykonać samodzielnie. W tym tekście wyjaśniamy, czy trzeba kontrolować SOI i kto może wykonać kontrolę środków ochrony indywidualnej.
Powinniśmy wyjść od elementarnego, ale ważnego stwierdzenia. Sprzęt ochrony indywidualnej (SOI) to podstawowy system odpowiadający za bezpieczeństwo pracujących na wysokościach osób, więc w kwestii jego użytkowania nie można pozwalać sobie na żadne – nawet najmniejsze – kompromisy. Jako pracownik, czy też jako pracodawca, musisz być absolutnie pewny, że użytkowany sprzęt wart jest zaufania i nie zawiedzie, gdy ty lub ktoś z twoich pracowników go używa. Od SOI zależy życie i zdrowie, i to nie tylko tych osób, które pracują z jego wykorzystaniem, ale często również ludzi, którzy znajdują się w pobliżu prac wysokościowych.
Każdorazowe kontrole przed używaniem SOI to kwestia zdrowego rozsądku. Każdy kto używa lin, lonży, uprzęży i przyrządów powinien dokładnie przyglądać się swojemu sprzętowi i znać całą historię jego wykorzystania. Oprócz zdrowego rozsądku są jeszcze przepisy, rozporządzenia, normy i BHP-owcy, którzy coraz bardziej zwracają uwagę na sprzęt i jego dokumentację. Bez wątpienia wysokościówka profesjonalizuje się coraz bardziej. Widać to choćby po szkoleniach (IRATA, OTDL), realiach rynku (wystarczy przyjrzeć się ogłoszeniom firm poszukujących ludzi z konkretnymi uprawnieniami) i kolejnych praktykach, które stają się standardami (karty sprzętu, logbooki). Wszystko to sprawia, że praca na wysokościach staje się bezpieczniejsza, a prace bardziej profesjonalne. To chyba najważniejsza przesłanka, by zmiany takie zaakceptować i pogodzić się, że czasy alpinistów przemysłowych na ławeczkach samoróbkach przechodzą do historii tej profesji.
Definicję sprzętu ochrony indywidualnej (SOI/ŚOI) określają stosowne rozporządzenia. Najpopularniejszą jest stwierdzenie, że jest to: „każde urządzenie lub przyrząd przewidziany do noszenia bądź trzymania przez osobę w celu ochrony przed jednym lub wieloma zagrożeniami zdrowia lub bezpieczeństwa”. W praktyce wysokościowej jest to wszystko to, co chroni przed upadkiem lub doznaniem uszczerbku na zdrowiu.
Tego typu sprzęt musi spełniać odpowiednie warunki. Żeby był dopuszczony do użytkowania i dystrybucji na terenie UE musi być zgodny z normami, a normy te muszą być nadzorowane, aby zapewniać ochronę użytkownikowi i osobom postronnym. Taki sprzęt oznaczony jest znakiem CE, który potwierdza jego przeznaczenie. Oznaczenie sprzętu tym symbolem wiąże się z pewnymi obowiązkami zarówno dla producentów, jak i dla dystrybutorów. W konsekwencji także wiąże użytkowników tego typu wyposażenia, którzy muszą korzystać z niego zgodnie z przeznaczeniem i instrukcją.
Przepisy polskiego prawa nakładają na pracodawcę obowiązek zapewniania właściwych środków ochrony osobistej, minimalizowania ryzyka i eliminowania czynników, które narażają pracowników na utratę zdrowia lub życia. Nawet jeśli prowadzisz jednoosobową działalność – w której przecież dla siebie stajesz się pracodawcą – musisz dbać o bezpieczny sprzęt i warunki pracy.
Ponadto za stan SOI odpowiada każdy użytkownik tego sprzętu. Należyte dbanie o elementy wyposażenia i informowanie o zdarzeniach, które mogą mieć wpływ na SOI, należą do obowiązków osób podejmujących się prac wysokościowych.
Wśród osób pracujących na linach to gorący temat. W sprawach dotyczących SOI kwestię regulują przede wszystkim trzy akty:
– Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/425 z dnia 9.03.2016 r. w sprawie środków ochrony indywidualnej i uchylenia Dyrektywy Rady 89/686/EWG
-Rozporządzenie Ministra Gospodarki z dnia 21.12.2005 r. w sprawie zasadniczych wymagań dla środków ochrony indywidualnej
-Norma PN-EN 365
Sprzęt do ochrony indywidualnej sprzedawany i dopuszczony do użytku w pracach wysokościowych podlegają zawartym w nich przepisom. To właśnie na ich podstawie (szczególnie w zakresie normy i PN-EN 365 i instrukcji użytkowania, o których mowa w rozporządzeniach) SOI musi być okresowo kontrolowany przez odpowiednie osoby.
Co więcej, SOI, który ulega starzeniu się – na przykład taki, który wykorzystuje materiały tekstylne (lonże, absorbery, uprzęże) – musi zawierać datę produkcji, informacje o okresie użytkowania bądź wskazówki pozwalające użytkownikowi określić czas przydatności. W praktyce zazwyczaj oznacza to konieczność okresowej kontroli przynajmniej raz na 12 miesięcy.
Konieczność kontrolowania SOI jest również regulowana przez instrukcję dołączoną zawsze do produktu. Sprzęt musi być użytkowany zawsze w zgodzie z przeznaczeniem i zaleceniami producenta. Standardem zapisanym niemal w każdej instrukcji jest konieczność przeprowadzenia certyfikowanej kontroli przynajmniej raz w roku. Coraz częściej powszechną praktyką staje się także prowadzenie karty dla sprzętu SOI.
Nie zawsze pracownicy wysokościowi i firmy zatrudniające techników linowych podchodzą z należytą powagą do okresowych kontroli SOI. Do lekceważenia tego obowiązku dochodzi również w branży budowlanej, gdzie świadomość zagrożeń pracy na wysokościach jest jeszcze mniejsza, niż u osób pracujących dostępem linowym. To błąd, bo cykliczny i profesjonalny przegląd przyrządów, uprzęży i lonży znacząco poprawia bezpieczeństwo pracujących na wysokościach osób. Coraz częściej dokumentacji z regularnych przeglądów pilnują inspektorzy BHP oraz inwestorzy, którym zależy na powierzaniu robót zespołom profesjonalistów. Wymagania okresowych przeglądów są również składową dobrych praktyk, o które troszczyć muszą się technicy linowi pracujący w systemach typu IRATA czy OTDL.
Bezpieczeństwo pracy powinno być podstawową motywacją do przeprowadzania kontroli sprzętu dla każdego, kto pracuje w warunkach zagrożonych upadkiem z wysokości. Kolejnym powodem powinny być istniejące regulacje prawne i zasady poprawnego używania SOI. Warto dodać, że brak okresowych badań przydatności sprzętu, w przypadku zaistnienia wypadku może skutkować odpowiedzialnością finansową i prawną.
Samodzielnie można kontrolować sprzęt jedynie przed każdym użyciem. Jako błędne należy przyjąć twierdzenie, że skoro nie istnieje „zawód” inspektora takiego sprzętu, to każdy, kto ma doświadczenie i wiedzę, wynikającą choćby z wieloletniej pracy, może okresowo sprawdzić sprzęt i dopuścić go do pracy. Osobą okresowo kontrolującą SOI może być jedynie ten, kto został przeszkolony przez producenta (lub jego przedstawiciela) w zakresie dokonywania tego typu kontroli. Właśnie z tego powodu kontrolerzy SOI uzyskują certyfikaty od konkretnych marek produkujących sprzęt do prac na wysokościach. Tylko w zakresie produktów danego producenta mogą oni sporządzać kontrole, dokumentować je i dopuszczać środki ochrony indywidualnej do dalszego wykorzystania. Zwracają na to uwagę sami producenci, a także reguluje tę sprawę obowiązująca pracowników wysokościowych norma PN-EN 365. Określa ona, że osobą kompetentną do oceny środków SOI chroniących przed upadkiem z wysokości jest jedynie: „osoba wykształcona w zakresie aktualnych wymagań dotyczących badań okresowych, zaleceń i instrukcji wydanych przez producenta”.
Kontrola Sprzętu Ochrony Indywidualnej to proces niezwykle istotny dla bezpieczeństwa pracy. Z tego powodu musi być wykonana skrupulatnie, według pewnego schematu. Każda kontrola składa się z kilku etapów. Pierwszym jest sprawdzenie sprzętu pod kątem wad i stopnia zużycia. Drugim przygotowanie karty produktu lub jej prawidłowe wypełnienie. Trzeci etap to procedura wykonania testu sprawności danego przyrządu, łącznika, czy innych elementów poddawanych kontroli. Ostatnim etapem jest sporządzenie raportu z kontroli, który wiąże się z dopuszczeniem sprzętu do użycia lub jego wycofaniem. Sprzęt, który nie nadaje się do dalszego wykorzystania powinien być zniszczony tak, by nie mógł być już wykorzystany do pracy i stanowić zagrożenia.
Znalezienie certyfikowanego kontrolera sprzętu SOI jest dziś coraz łatwiejsze. Tego typu kontrole przeprowadzają liczne firmy. Sprzęt SOI można poddać kontroli także w Skalniku. W naszym zespole pracują kompetentne osoby, które posiadają odpowiednie certyfikaty do przeprowadzania kontroli sprzętu takich producentów jak: Petzl, Beal, Kong, Tendon, Singing Rock, Climbing Technology, Lanex. Ponadto oferujemy inne usługi: zakładanie kart produktu, oznaczanie lin, serwis wybranych elementów oraz ich konserwację. Doradzamy również w wyborze zgodnego z normami i kompatybilnego ze sobą wyposażenia SOI. Szczegóły znajdziesz tutaj.
