Mrozy, nagłe opady śniegu, skoki temperatury – rośliny Tatr dzielnie stawiają czoła kaprysom pogody i rozkwitają nawet tam, gdzie ludzkie oko dostrzega tylko surową skałę bez odrobiny gleby. Czym wyróżnia się flora w Tatrach?
Od lasów mieszanych i iglastych przez kosodrzewinę oraz hale po turnie z roślinami wysokogórskimi – flora Tatr jest bardzo zróżnicowana. Chcesz poznać najciekawsze rośliny występujące w Tatrach? Czytaj dalej.
Tatry są jednym z piękniejszych miejsc w Polsce (dla wielu zapewne najpiękniejszym), ale zdecydowanie nie należą do czołówki obszarów najbardziej przyjaznych roślinom. Flora Tatr musi stawić czoła wielu przeciwnościom, o których rośliny z nizin nigdy nie słyszały.
Z czym mierzą się rośliny w Tatrach?
Aby przetrwać w takich warunkach, roślinność w Tatrach wypracowała wiele sprytnych rozwiązań. Flora w Tatrach jest często karłowata, ponieważ płożące się przy ziemi rośliny są mniej narażone na podmuchy wiatru. Wiele gatunków ma też liście pokryte woskiem, co broni je przed skrajnymi temperaturami.
Sprawny obserwator zauważy, że wraz z wysokością zmniejsza się liczba roślin jednorocznych na korzyść wieloletnich, które mogą rozłożyć swój rozwój na kilka krótkich okresów wegetacyjnych. Rośliny występujące w Tatrach powyżej 2300 m n.p.m. to wyłącznie gatunki wieloletnie.
Rośliny Tatr mają też często piękne, duże i bardzo kolorowe kwiaty. Ich barwa oraz silny zapach mają za zadanie skutecznie zwabić owady, których w górach jest mniej niż na nizinach.
Mapa turystyczna pozwoli ci dokładnie określić, na jakiej wysokości się znajdujesz. Jeśli jednak przez przypadek mapa została w domu, rozejrzyj się uważnie po okolicy, a rośliny Tatr odpowiedzą ci mniej więcej na pytanie o wysokość. Piętra klimatyczno roślinne w Tatrach są bowiem widoczne nawet dla laika.
Piętra w Tatrach, wraz z odpowiadającymi im wysokościami, przedstawiam poniżej.
Rozciąga się od podnóża Tatr do wysokości ok. 1250 m n.p.m. Dzisiaj na tym obszarze dominuje świerk posadzony przez ludzi na miejscach wylesionych w wyniku działalności rabunkowej w XIX w. W miejscach nieprzekształconych przez człowieka można jednak zobaczyć lasy mieszane z przewagą jodły i buka.
Obecnie pracownicy Tatrzańskiego Parku Narodowego prowadzą działania, które mają na celu przywrócenie drzewostanu regla dolnego do pierwotnego stanu.
Drzewa w Tatrach zajmują także piętro regla górnego. Tutaj też dominuje świerk, ale w tym przypadku jest to pierwotny las. Najstarszy okaz świerka w TPN ma aż 500 lat. Inne gatunki występujące w tym piętrze to jarzębina, brzoza czy limba.
Górna granica lasu w Tatrach sięga wysokości 1500 – 1550 m n.p.m. Wyżej warunki są już zbyt surowe, a gleba za mało żyzna, aby drzewa mogły wyrastać w większych skupiskach.
Piętra roślinności w Tatrach powyżej 1500 m np.m. są zdominowane przez krzewy oraz kwiaty.
Tuż powyżej regla górnego rozciągają się łany kosodrzewiny, które sięgają do wysokości ok. 1800 m n.p.m. Czym tak właściwie jest kosodrzewina? Te charakterystyczne rośliny Tatr i innych gór Europy Środkowej są krzewiastym rodzajem sosny.
Kosodrzewina pełni bardzo ważną funkcję w górskim ekosystemie. Jej mocne i elastyczne gałęzie płożące się po ziemi zatrzymują lawiny oraz wody opadowe.
Inne rośliny występujące w Tatrach w piętrze kosodrzewiny to m.in.:
Piętra roślinne Tatr zmieniają się dość płynnie. W dolnej części piętra kosodrzewiny można więc jeszcze napotkać pojedyncze drzewa takich gatunków jak jarzębina i limba.
Piętro halne jest zdominowane przez wysokogórskie murawy rosnące na skalistych glebach do wysokości ok. 2250 m n.p.m. Rośliny Tatr występujące tutaj to już wyłącznie gatunki wysokogórskie.
Jeden z najbardziej charakterystycznych przedstawicieli tego piętra to sit skucina – drobna roślina porastająca granitowe zbocza. Na jesień przybiera barwę intensywnej rudawej czerwieni i to właśnie ona odpowiada za niezwykły wygląd Czerwonych Wierchów.
Flora Tatr na tym piętrze jest reprezentowana także przez boimkę dwurzędową – gęstokępkową trawę.
Piętra roślinne Tatr kończą się strefą turniową rozciągającą się od wysokości 2250 m n.p.m. po najwyższe szczyty. Roślinność w Tatrach tego piętra to rośliny alpejskie, mchy i porosty.
Najpospolitszym porostem jest rosnący na granicie wzorzec geograficzny. Skąd taka nazwa? Plamy tego porostu na kamieniach przypominają kształtem lądy przedstawiane na mapach.
Domenę drzew stanowią dolne piętra roślinne w Tatrach. Ciekawsze gatunki występujące na obszarze naszych najwyższych gór to między innymi:
Największy zachwyt turystów wywołują zazwyczaj kolorowe i pachnące kwiaty. Jak widać, rozwiązanie stworzone z myślą o przyciągnięciu owadów działa równie dobrze na ludzi.
Kwiaty w Tatrach nie potrzebują wiele do przetrwania. Dla przykładu podbiałek alpejski wyrasta na najuboższych w składniki pokarmowe glebach brunatnych i bielicowych.
Inne wysokogórskie rośliny w Tatrach to pierwiosnek maleńki. Choć osiąga wysokość zaledwie 5 cm, ma duże purpurowo-fioletowe kwiaty.
Oryginalnym gatunkiem kwiatu jest rojnik górski. Te rośliny występujące w Tatrach rosną na skałach, piargach i kamienistych zboczach.
Tatry to także jedyne miejsce w Polsce, w którym można zobaczyć dzwonka alpejskiego. To wieloletnia, wełnisto owłosiona roślina o okazałych kwiatach.
Wszystkie rośliny w Tatrach są interesujące, ale niektóre gatunki są warte szczególnej uwagi ze względu na fakt, że grozi im wyginięcie. Jakie rośliny chronione w Tatrach można napotkać w czasie górskiej wędrówki?
Jednym z symboli Tatr, objętym całkowitą ochroną, jest limba. Te drzewa w Tatrach rosną pojedynczo wśród kosodrzewiny. Jej nasiona są chętnie zbierane przez ptaki, m.in. przez orzechówkę. Limba jest długowiecznym i wolno rosnącym drzewem. Zanim osiągnie wysokość 1,3 m, może minąć nawet 30 lat.
Hasło „Tatry roślinność” wielu osobom kojarzy się głównie z fioletowo kwitnącymi krokusami, czyli szafranami spiskimi. To także gatunek objęty ścisłą ochroną. Jeśli więc wybierasz się na wiosnę do Doliny Chochołowskiej podziwiać rozkwitnięte krokusy, uważaj, aby w pogoni za zdjęciem nie zdeptać tego drobnego kwiatka.
Rośliny Tatr objęte ochroną gatunkową to także sasanki białe. Górale nazywają je marficnioki, ponieważ ich liście przypominają nać marchwi.
Wędrując po Tatrach, znajdujesz się na terenie TPN. Obowiązują cię więc zawsze zasady mówiące o tym, jak się zachować w parku. W kontekście tatrzańskiej flory pamiętaj szczególnie o tym, by:
Najlepiej, jeśli po twojej wizycie roślinność w Tatrach będzie wyglądać dokładnie tak jak wcześniej.
Drobne rośliny mogą się niekiedy zdawać mało odporne na ataki srogich wiatrów i mrozów. Roślinność Tatr udowadnia jednak, że sztukę przetrwania opanowały do perfekcji. Jeśli chcesz poznać tych wojowników, ruszaj na szlak i patrz uważnie pod nogi. Jeżeli natomiast interesuje cię również fauna najwyższych polskich gór, przeczytaj, jakie zwierzęta mieszkają w Tatrach.
Katarzyna Butkiewicz
