Nawigacja GPS jest świetna i prosta w użyciu… póki telefon czy zegarek się nie rozładują. Na szczęście, istnieją narzędzia, które nie są zależne od zasilania. Trzeba jednak wiedzieć, jak ich używać. Zatem, jak korzystać z kompasu?
Jeszcze kilkanaście lat temu papierowa mapa i kompas były podstawowym wyposażeniem każdego turysty. Obecnie coraz więcej osób rusza w góry bez tego zestawu. Mimo że w większości sytuacji nawigacja w telefonie faktycznie wystarczy, bywają takie sytuacje, w których wiedza o tym, jak działa kompas i jak czytać mapę będą na wagę złota.
Podstawowym elementem każdego kompasu jest igła magnetyczna układająca się zgodnie z liniami pola magnetycznego. Umieszcza się ją w pudełku wypełnionym zwykle płynem na bazie alkoholu lub olejem. Igła może kręcić się dookoła, a płyn nadaje jej większą stabilność. Dzięki temu pomiar jest bardziej precyzyjny.
Jak działa kompas? Koniec igły, oznaczany zazwyczaj kolorem czerwonym, pokazuje turyście kierunek północny. Pamiętaj o tym, że kompas nie pokazuje bieguna geograficznego tylko magnetyczny. Jeżeli wędrujesz po Polsce, ta różnica nie ma zazwyczaj dużego znaczenia. Im bliżej bieguna, tym bardziej musisz jednak zwracać uwagę na wartość deklinacji magnetycznej.
Działanie kompasu mogą też zakłócić metalowe przedmioty znajdujące się w jego pobliżu czy inne kompasy.
Istnieje wiele rodzajów kompasów różniących się rozmiarem, budową czy dodatkowymi elementami.
Ze względu na przeznaczenie kompasu można wyróżnić takie kompasy jak:
Warto również rozróżnić dwa słowa, których wiele osób używa zamiennie: busola a kompas. Oba urządzenia pozwolą ci wyznaczyć kierunek, jak również zorientować mapę. Busola jest jednak bardziej zaawansowana. Elementy celownicze (muszka, szczerbinka) oraz obrotowy limbus sprawiają, że przy pomocy busoli możesz wyznaczyć azymut.
Do kwestii „Co to jest azymut i jak go wyznaczać” powrócę za moment. Na razie omówię podstawowe czynności nawigacyjne, które można wykonać przy pomocy nawet najprostszego kompasu.
Naucz się orientować mapę za pomocą kompasu. Tutaj znajdziesz mapy turystyczne.
Najprostszym sposobem wykorzystania kompasu, który nie sprawi problemów nawet małemu dziecku, jest wyznaczenie kierunków świata. Zatem jak czytać kompas? Wystarczy położyć go na wyciągniętej na płasko dłoni i odczekać chwilę, aby igła się ustabilizowała. Czerwony koniec wskaże północ, a biały południe.
Wiedza o tym, gdzie jest północ, na dużo ci się jednak nie przyda, jeżeli nie wiesz, co na tej północy się znajduje. Dlatego też podstawą nawigacji jest zorientowanie mapy przy pomocy kompasu.
Obecnie mapy rysuje się prawie zawsze tak, że północ znajduje się na górze arkusza. Jak korzystać z kompasu, by sprawić, że północ z mapy pokryje się z tą w terenie?
W tym momencie mapa pokrywa się z terenem. Możesz więc rozpoznać obiekty znajdujące się dookoła ciebie i sprawdzić, w którą stronę należy iść, aby dotrzeć do najbliższej wioski, a gdzie się skierować, aby przekroczyć rzekę po moście.
Jeżeli znasz swoją lokalizację na zorientowanej mapie, możesz pokusić się o zrobienie panoramy. To jedno z ulubionych ćwiczeń prowadzących zajęcia dla osób przygotowujących się do egzaminu na przewodnika górskiego.
Zrobienie panoramy to nic innego jak nazwanie jak największej liczby widocznych dookoła szczytów, przełęczy, budowli, wiosek. Wymaga to oczywiście wprawy, ale podstawy załapiesz raczej szybko.
Zacznij od punktów znajdujących się na pierwszym planie. Dalsze szczyty czy przełęcze rozpoznawaj, porównując ich położenie z nazwanymi już obiektami.
Swoją przygodę z takim wykorzystaniem mapy najlepiej rozpocząć w znanym terenie, gdzie przynajmniej niektóre widoczne dookoła punkty będziesz już kojarzyć z poprzednich wycieczek. Ułatwi ci to rozpoznanie kolejnych obiektów. Stopniowo utrudniaj sobie zadanie, aż w końcu będziesz potrafić nazwać punkty widoczne naokoło również w zupełnie nowym terenie.
Pora wrócić do azymutu i jego wyznaczania.
Cóż to takiego, ten azymut? Mówiąc najkrócej, jest to kąt między kierunkiem północnym a kierunkiem, który prowadzi do twojego celu marszu (szczytu, schroniska, źródła itp.). Azymut wyznacza się więc zawsze dla konkretnego punktu.
Azymut liczy się w stopniach, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Jeśli idziesz prosto na północ, azymut wynosi 0 stopni. Jeżeli zmierzasz na wschód, twój azymut to 90 stopni.
Kiedy przydaje się wyznaczenie azymutu? Jeżeli chcesz dotrzeć do jakiegoś punktu widocznego w oddali, dzięki azymutowi będziesz wiedzieć gdzie iść, nawet jeśli cel zniknie za drzewami czy zboczem.
Wyznaczenie azymutu jest pomocne zwłaszcza wtedy, kiedy schodzisz z wyznaczonego szlaku. Wędrując na przykład po lesie, łatwo bowiem stracić orientację i zacząć iść w zupełnie innym kierunku, niż się zamierzało. Można też nieświadomie zacząć kręcić się w kółko. Wcześniejsze wyznaczenie azymutu pomoże uniknąć takich sytuacji.
Jak korzystać z kompasu, aby wyznaczyć azymut?
Co zrobić, jeśli na drodze pojawi się jakaś przeszkoda? W takim przypadku należy stworzyć linię łamaną i dla każdego z odcinków wyznaczyć osobny azymut.
Marsz na azymut jest również możliwy wtedy, kiedy nie masz przy sobie mapy.
Jak wspominałam wcześniej, najlepszym wyborem dla turystów, survivalowców i miłośników imprez na orientację jest poręczny kompas na przezroczystej podstawie. W zależności od liczby dodatkowych elementów cena takiego kompasu będzie nieco inna. Warto zwrócić uwagę na takie modele jak:
– kompas Adventure – mały i tani kompas firmy Trek mates. Posiada fluorescencyjną igłę oraz linijkę. Można go schować do kieszeni lub zawiesić na szyi dzięki poręcznemu sznureczkowi. Tarcza jest ruchoma, a szczerbinkę zastąpiono w tym modelu naniesioną na płytkę strzałką.
– kompas Naturehike – ten przystępny cenowo model łączy w sobie konstrukcję płytkowego kompasu z możliwościami kompasów namiarowych, które ułatwiają wyznaczenie azymutu. Co ciekawe, model ten wyposażono w stałą korektę deklinacji. Niezależnie więc od tego gdzie jesteś, nie musisz się martwić precyzją pomiaru.
– kompas Ranger – ten kompas płytkowy od szwedzkiej marki Silva pozwala na precyzyjną nawigację w terenie. Ruchomy limbus wyposażono w gumowany chwyt ułatwiający operowanie urządzeniem. Kompas posiada sznureczek, na którym wyrysowano oznaczenia pozwalające szybko zmierzyć dystans na mapie.
– kompas Expedition S – ten model marki Silva jest przeznaczony dla zaawansowanych użytkowników. Niezwykle precyzyjny, zamykany i wodoodporny model sprawdzi się nawet w najtrudniejszym terenie. Lusterko umieszczone wewnątrz pokrywy ułatwia wykonywanie pomiarów. Na płytce znajdziesz dwie linijki oraz dwie skale, dzięki którym szybko przeliczysz odległości na mapie na teren. Skala deklinacyjna na tarczy kompasu pozwala na korektę kierunku. W zestawie z kompasem otrzymasz kartę, dzięki której w prosty sposób ocenisz nachylenie stoku.
Kliknij i zobacz kompasy z naszej oferty.
Podstawy nawigacji przy pomocy kompasu nie są trudne. Warto więc przed następną wyprawą poświęcić chwilę na nauczenie się podstawowych zasad. W kryzysowej sytuacji ta wiedza może ci uratować zdrowie, a nawet życie. A jeśli złapiesz bakcyla samodzielnego nawigowania w terenie, odkrywaj dalsze tajniki tej sztuki. W efekcie będziesz poruszać się pewnie w każdym terenie i zadziwisz górskich znajomych panoramami wyznaczanymi na trasie w punktach widokowych.
Katarzyna Hałupka
