Raki i czekan stanowią idealnie dobrany duet zimą w górach, prawie tak dobry jak herbata z cytryną. Gdy wybieramy się na bardziej wymagające szlaki w Tatrach, zwykłe turystyczne raczki przestają wystarczać. Musimy uzbroić nasze buty w zęby większego kalibru. Z pomocą przychodzą wtedy raki – obowiązkowy punkt na liście zimowego ekwipunku każdego ambitnego turysty. Ten krótki przewodnik już spieszy wam z pomocą. Z nim nie zgubicie się w gąszczu wielu rodzajów i modeli raków dostępnych na rynku.
Zimowe wyprawy często nie obejdą się bez raków turystycznych.
Wybierając raki na buty w góry, pierwsza myśl powinna powędrować w kierunku rodzaju obuwia jakiego obecnie używamy. Czy nasze buty w ogóle będą nadawały się pod raki? Podstawowym kryterium jest tutaj sztywność, nie tyle samej podeszwy, ale całej konstrukcji. Wiele modeli wygodnego, lekkiego obuwia, w którym przewędrowaliśmy z powodzeniem Sudety czy Beskidy zimą, nie będzie nadawało się do współpracy z rakami. Nawet półsztywnymi koszykowymi (więcej o rodzajach raków już za chwileczkę). Kluczowym miejscem jest tu element spinający dwie części raka, tzw. łącznik. Gdy podczas marszu podeszwa z rakiem będzie zbyt mocno „pracować” czyli uginać się, również ów łącznik będzie się wyginał, co może doprowadzić do luzowania się i ruchów buta wewnątrz raka, a w najgorszym wypadku nawet pęknięcia łącznika. Pamiętajmy więc, aby pod raki wybierać buty jak najbardziej sztywne, ewentualnie średnio sztywne do raków z elastycznym łącznikiem – przykładowo model Nuptse Evo Flex, który oferuje marka Climbing Technology.
Sztywność raków górskich
W zależności od aktywności jaką prowadzimy w górach oraz specyfiki i stopnia trudności terenu jakie będziemy pokonywać, możemy wybrać raki na buty trekkingowe:
Raki półsztywne – najbardziej uniwersalne, idealne na wszelkie dłuższe trasy, pokonywanie lodowców i ośnieżonych pól o średnim nachyleniu, które nie będzie wymagało długotrwałej wspinaczki na przednich zębach raków. Wędrówka w półsztywnych rakach, których łącznik pozwala na minimalne ruchy razem z butem jest też po prostu bardziej komfortowa.
Raki sztywne – ich budowa maksymalnie ogranicza ruch łącznika (takie raki mogą również być jednoczęściowe, pozbawione łącznika). Zatem gdy więcej na naszej drodze wspinaczki niż marszu i będziemy dłużej pracować na przednich zębach, sztywny rak zapewni dużo lepszą stabilność i sprawność podczas pokonywania ściany. Taki sprzęt wybiorą na pewno miłośnicy wspinaczki lodowej czy drytoolingu.
Raki to podstawowy element zimowego ekwipunku.
Rodzaje mocowania raków
Wyżej pojawiło się już słowo klucz, czyli „raki koszykowe”. To tylkojeden z kilku rodzajów, gdyż raki do butów górskich pod względem rodzaju mocowania do buta dzielimy na:
Raki koszykowe – podstawowy rodzaj raków turystycznych, a ich nazwa wywodzi się z dwóch plastikowych koszyków, które obejmują buta z tyłu na pięcie oraz na palcach. Stabilność całej konstrukcji zapewniają taśmy. To najbardziej uniwersalny system mocowania, który będzie współpracował z każdym rodzajem buta trekkingowego – oczywiście tego odpowiednio sztywnego. Za minus koszyków możemy uznać dość długie zakładanie oraz konieczność bardzo drobiazgowego dociągania wszystkich pasków i zabezpieczenia ich końcówek. Godnymi uwagi przedstawicielami tego segmentu mogą być raki Nuptse Evo od Climbing Technology albo G10 marki Grivel.
Raki półautomatyczne – stoją poziom wyżej od poprzednika, tutaj zastosowano już tylko jeden koszyk z przodu, natomiast pięta blokowana jest na bucie przy użyciu zatrzasku. Takie rozwiązanie zastosowano np. w rakach Sabretooth Clip produkcji Black Diamond. Ich zakładanie jest dużo szybsze od koszykowych, jednak wymagają zakupu specjalnego obuwia. Buty pod raki półautomatyczne posiadają specjalny rant w tylnej części cholewki, który umożliwi zatrzaśnięcie dźwigni mocującej raka.
Raki automatyczne – najbardziej specjalistyczny rodzaj, używany między innymi do wspinaczki lodowej czy mikstowej. Zamiast plastikowego koszyka posiadają z przodu metalowe mocowanie, które zaczepiamy o specjalne wycięcie w bucie, po czym zapinamy tył buta przy użyciu zatrzasku. Automaty wymagają już wysokogórskich butów ze specjalnym rantem z przodu i z tyłu, dodatkowo muszą być bardzo sztywne, aby zapobiec wypinaniu się. To sprzęt do najbardziej wymagających zastosowań, potrzebuje więc najbardziej wymagających butów dedykowanych pod raki automatyczne. Wśród raków automatów znajdziemy takie propozycje dla bardziej zaawansowanego użytkownika jak Edelrid Beast czy Grivel G12 Auto.
Trudne warunki wymagają profesjonalnego sprzętu i niemałego doświadczenia.
Z czego wykonane są raki
Przeglądając raki górskie zwróćmy też uwagę z czego zostały wykonane, bo właśnie od tego będzie zależeć ich wytrzymałość oraz waga:
Raki stalowe – wykonane ze stali nierdzewnej albo chromowanej będą najbardziej wytrzymałe oraz odporne na zużycie. Takie raki na obuwie jak bestsellerowy model Stalker firmy Camp znakomicie sprawdzą się na zimowych trasach naszpikowanych twardymi odcinkami z lodu, zmrożonego śniegu, czy tam gdzie zęby raków będą miały kontakt ze skałą.
Raki aluminiowe – aluminium charakteryzuje się niższa wagą od stali, jest też materiałem bardziej miękkim. Takie raki możemy więc wybrać do wędrówki po łatwiejszym terenie, na którym nie napotkamy skał ani lodu, które mogłyby szybko stępić zęby raków, albo wręcz je powyginać. Lekkie raki aluminiowe sprawdzą się również przy uprawianiu skitouringu, np. taki model jak Salewa Alpinist Alu Walk.
Zęby mają znaczenie
Raki śnieżne w zależności od modelu będą też różniły się ilością, kształtem oraz ustawieniem ostrzy – czyli zębów. Podstawowe raki na buty turystyczne takie jak najprostsze CT Nevis posiadają 10 gładkich zębów, które spokojnie wystarczą do pokonywania łatwiejszych zboczy. Gdy teren zaczyna się mocniej nachylać lepiej sięgnąć po model z większą ilością zębów – dodatkowa para ostrzy z przodu będzie pomocna przy podchodzeniu w stromiźnie oraz pozwoli stabilniej stanąć na stopniu opierając tylko czubek stopy. Do trudniejszych akcji górskich, warto wybrać raki bardziej agresywnie, z dedykowanymi zębami atakującymi. Są one odpowiednio wyprofilowane, właśnie w celu „ataku” czyli wbicia w lód i zmrożony śnieg. Często owe przednie zęby posiadają dodatkowe ząbkowanie, które poprawia stabilność podczas wspinaczki.
Zęby atakujące wgryzają się w lód i w skałę. Sprawdzą się w terenie mikstowym.
Gdzie raki zimują
Raki to obowiązkowy sprzęt górski, od którego będzie zależeć nasze bezpieczeństwo na zimowym szlaku. Każdy musi sam ocenić, czy trudność danej trasy pozwala jeszcze na pokonanie go w raczkach, czy warto już założyć pełnoprawne raki na buty w góry. Najważniejsza jest pewność stawiania każdego kroku. Niekontrolowana wywrotka na oblodzonej ścieżce górskiej może mieć tragiczny finał. Pamiętajmy więc o solidnym przygotowaniu przed wyjściem w wyższe partie gór – sprzęt jaki posiadamy to obok rozsądku, doświadczenia i sprzyjającej pogody, najlepsza recepta na udaną zimową wędrówkę.
