Szlak Orlich Gniazd łączy Kraków z Częstochową, ma ponad 160 km długości. Można go przebyć pieszo lub rowerem zachwycając się zabytkami i krajobrazami Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej, zwanej potocznie Jurą.
Szlak przez Jurę Krakowsko-Częstochowską pierwszy raz wytyczony został w dwudziestoleciu międzywojennym, jednak przez wiele lat nikt o niego należycie nie dbał, zatarły się znaki, ścieżki pozarastały. Drugi raz miał więcej szczęścia, bo wytyczony w 1950 r. przez Kazimierza Sosnowskiego ciągle trwa. Trzeba jednak przyznać, że trasa ta z pewnością nie byłaby tak popularna, gdyby nie jej nazwa: szlak Orlich Gniazd. Pora wyjaśnić, co się za nią kryje.
Poczytaj również o szlakach długodystansowych w Polsce.
Orle gniazda to powszechna nazwa na zamki na Jurze zbudowane za czasów panowania Kazimierza Wielkiego (czyli prawie 700 lat temu!) i broniące granic Polski. Jeśli spojrzysz na mapę naszego kraju z połowy XV wieku, zobaczysz, że zachodnia granica przebiegała m.in. przez tereny Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Warownie te budowano z kamienia, którego w tych rejonach jest mnóstwo – z wapienia – osadzając je na ostańcach i skalnych murach. To właśnie za sprawą niedostępności i „przyklejeniu” tych warowni do skał nazwano je orlimi gniazdami.
Dzisiaj zamki Orlich Gniazd to w większości „trwałe ruiny”, co nie jest wynikiem zaniedbań, lecz zniszczeń jeszcze z czasów potopu szwedzkiego. Niektóre z zamków należą do samorządów, inne trafiły w ręce prywatnych właścicieli, którzy – z różnym skutkiem – remontują je i nadają nowe funkcje. Trzeba jednak powiedzieć, że te ruiny są niezwykle malownicze. Niektóre widać nawet z odległych pagórków. Biały kamień, z których zostały zbudowane wtapia się w okoliczne ostańce – czasem na pierwszy rzut oka trudno poznać czy to skała czy może budowla. Ma Jura Krakowsko-Częstochowska zamki lepiej i gorzej zachowane, niezależnie od ich stanu, warto je na własne oczy zobaczyć.
Ten szlak czerwony to jedna z największych atrakcji turystycznych nie tylko wyżyny, ale i całego kraju. Mimo swej długości, przyciąga do siebie rzesze turystów. Z Krakowa do Częstochowy lub bardziej poetycko z Wawelu na Jasną Górę (lub w kierunku odwrotnym). Utworzony na tym terenie park krajobrazowy Orlich Gniazd łączy ważne dla kultury i historii miejsca, ale poprowadzony został w terenie tak malowniczym, że nawet osoby odporne na sentymentalne uniesienia, docenią jego walory. Malownicza Jura zamki z wapienia, oddech historii, piękne krajobrazy – to przyciąga turystów.
Rowerzyści, piechurzy, miłośnicy przyrody, wspinacze i grotołazi, amatorzy historii – powodów do zmierzenia się z tą trasą jest wiele, a każdy znajdzie tu coś dla siebie. Warto w tym miejscu dodać, że jeśli przejedziesz szlak Orlich Gniazd rowerem twoja trasa będzie się nieco różnić od trasy pieszej.
Zerknij na sprzęt i akcesoria rowerowe, które ułatwią Ci kolarskie wycieczki.
Wyżyna Krakowsko-Częstochowska jest pofałdowana, ale nie ma tu stromych podejść i zejść. Wędruje się wśród pól, lasów i ostańców, w naprawdę malowniczej scenerii. Aczkolwiek od razu uprzedzam, że są też fragmenty „w cywilizacji”, czyli biegnące przez wioski i miasteczka. Ma to oczywiście także swoje dobre strony. Nie ma bowiem problemów „bytowych” dla osób, które pokonują szlak Orlich Gniazd noclegi znajdą w niemal każdej miejscowości od pól namiotowych przez agroturystyki po hotele. Na szlak też można „wejść” (i „wyjść”) w wielu miejscowościach, do których dociera transport publiczny, zatem nie trzeba od razu zakładać pokonania go w całości.
Jak wskazuje nazwa szlak Orlich Gniazd zamki są jego największą atrakcją, ale po drodze, na całej długości szlaku, znajduje się wiele ciekawych i wartych odwiedzenia miejsc.
Największe i najbardziej znane to: zamek w Olsztynie koło Częstochowy oraz zamek Ogrodzieniec w Podzamczu. Do tych miejscowości dotrzeć nie tylko wypada, ale wręcz trzeba. Wstęp na tereny zamkowe jest płatny, ale czas zwiedzania (czy raczej spacerowania) po ruinach jest nieograniczony. Pewną ciekawostką (choć w niektórych kręgach kontrowersyjną) są zamki w Bobolicach i Mirowie (pierwszy został odbudowany, na drugim od wielu lat toczą się prace remontowe). Obecnie same zamki i teren je łączący został ogrodzony. Warto też zwiedzić zamki Pilcza w Smoleniu czy zamek Bąkowiec w Morsku.
W pobliżu zamku Ogrodzieniec znajduje się Góra Birów, która jest właściwie wielkim skalnym ostańcem, na którego czubku zrekonstruowano drewniany gród. Badania archeologiczne i znalezione przedmioty świadczą o bogatej historii tego miejsca, zamieszkiwanego już tysiące lat temu. Dzisiejszy wygląd tego miejsca odwzorowuje czasy bliższe nam słowiański gród i ufortyfikowaną strażnicę z XIII lub XIV w., która była poprzedniczką zamku Ogrodzieniec. Birów to także popularne miejsce wspinaczkowe.
Jedyna polska pustynia co prawda nie leży bezpośrednio przy szlaku, ale za to w niewielkiej od niego odległości. Warto ją zobaczyć i skonfrontować z własnymi o niej wyobrażeniami, bo chociaż sama od lat zarasta i widać okalające ją lasy, to jednak tyle piasku w jednym miejscu (bez morza) trudno w Polsce znaleźć. Żółty szlak, odbijający w Jaroszowcu ze Szlaku Orlich Gniazd, doprowadzi do miejscowości Klucze, z której pustynię widać jak na dłoni.
To najmniejszy z polskich parków narodowych, ale niezwykle malowniczy, położony w cennej przyrodniczo Dolinie Prądnika. Pod ochroną jest zarówno przyroda ożywiona (flora i fauna), jak i nieożywiona (skały, jaskinie). To tutaj zobaczysz skalną maczugę Herkulesa, zamek na Pieskowej Skale czy grotę, w której ukrywał się król Łokietek.
Uwaga rowerowy szlak Orlich Gniazd omija teren Ojcowskiego Parku Narodowego. Po parku (z wyjątkiem kilku odcinków) rowerzyści mogą się poruszać, zatem warto rozważyć zmianę
Oferuje Jura Krakowsko-Częstochowska szlaki dłuższe i krótsze. Szlak Orlich Gniazd jest najbardziej znany, ale równie ciekawe są mniejsze, łączące ciekawe miejsca. Są tu chociażby żółty szlak pustynny czy zielony szlak jaskiniowców. Jeśli te atrakcje zachęciły się do wędrówek poza szlak Orlich Gniazd mapa Jury będzie pomocnym narzędziem w planowaniu wycieczek.
