Przyrząd do asekuracji jest nieodzownym elementem ekwipunku wspinaczkowego każdego wspinacza. Jest to zazwyczaj niewielkie urządzenie, które pozwala na asekurację wspinającego się partnera, czy to na prowadzeniu, czy na wędkę.
Przyrząd musi pozwalać na płynne wydawanie liny, wybieranie jej i blokowanie, a gdy zajdzie taka potrzeba, wyłapywanie potencjalnych lotów, asekurację górną partnera wspinającego się „na drugiego” na drogach wielowyciągowych, opuszczanie wspinacza bezpiecznie na ziemię, gdy po zakończeniu wspinania dojdzie już do stanowiska zjazdowego. Przyrządów asekuracyjnych używa się także do samodzielnych zjazdów.
Przyrząd asekuracyjny zapewnia o wiele większe bezpieczeństwo, niż stosowana dawno temu przez wspinaczy asekuracja tak zwana z ciała. Poniżej przyjrzymy się trzem powszechnie znanym i chętnie używanym przez wspinaczy przyrządom asekuracyjnym. Zanim to nastąpi, spójrzmy jeszcze na kilka spraw technicznych.
Wśród przyrządów asekuracyjnych wyróżniamy przyrządy działające na zasadzie manualnej, gdzie lina przełożona jest przez przyrząd i zakręcany karabinek w taki sposób, który powoduje na niej tarcie, dzięki aktywnemu hamowaniu liny przez asekurującego. Wykorzystanie tarcia pozwala na względnie proste zablokowanie liny w przyrządzie. Potrzeba do tego jedynie uważności asekuranta i prawidłowej pracy rąk na linie. Przykładem tego rodzaju przyrządów jest Reverso francuskiej marki Petzl.
Drugą grupę przyrządów stanowią przyrządy asystujące z blokadami (aktywnymi bądź pasywnym), czyli przyrządy z dodatkową blokada liny w momencie, gdy zostanie ona gwałtownie obciążona przez wspinacza. Przykładami takich przyrządów są: Grigri marki Petzl (przyrząd asystujący z aktywną blokadą) oraz Mega Jul niemieckiej marki Edelrid (przerząd asystujący z pasywna blokadą).
Przyrząd asekuracyjny przede wszystkim służy do asekuracji wspinającego się partnera (podczas prowadzenia drogi, wspinaczki na wędkę, czy też górnej asekuracji podczas wspinaczki wielowyciagowej). Dodatkowo może służyć do zjazdu na linie.
Różne przyrządy przeznaczone są do stosowania z linami o różnym przedziale grubości. Niektóre przyrządy przeznaczone są stricte do stosowania z liną pojedynczą, inne zaś znajdują zastosowanie zarówno z lina pojedynczą, jak i z liną połówkową bądź bliźniaczą. Przyrządy, które umożliwiają asekurację z liny połówkowej, zwykle dają także możliwość asekuracji górnej, czyli asekurowania partnera z górnego stanowiska podczas wspinaczki na drogach wielowyciągowych. Przyrządy różnią się między sobą również wagą.
Kombinacja powyższych czynników jest decydująca podczas wyboru przyrządu idealnego dla ciebie i rodzaju wspinaczki, który uprawiasz. Innego przyrządu bowiem będziesz potrzebował w górach, w których liczy się waga i specyficzne funkcjonalności (asekuracja z dwóch żył liny, asekuracja górna, zjazdy), a inny przyrząd może się okazać bardziej przydatny w skałach do wspinaczki sportowej, gdzie waga nie ma tak wielkiego znaczenia, a zjazdy na linie i górna asekuracja nie mają miejsca.
Przyjrzyjmy się zatem z osobna każdemu z wymienionych wcześniej przyrządów.
Przejdź do sklepu i znajdź przyrząd asekuracyjny dla siebie.
Jest to lekki, wielofunkcyjny przyrząd asekuracyjny, działający na zasadzie tarcia liny i aktywnego hamowania liny dłonią wspinacza. Jego obsługa jest niemalże intuicyjna i prosta do przyswojenia. Jest to przyrząd uniwersalny, który pozwala na asekurację zarówno w skałach na drogach sportowych, jak i w górach na drogach wielowyciągowych. Reverso pracuje zarówno z liną pojedynczą, jak i linami połówkową bądź bliźniaczą. Pozwala ono na dobrą, dynamiczną asekurację. Niewątpliwie jego zaletą jest funkcjonalność, łatwość obsługi, niska waga i dobra cena.
Osobiście uważam, że jest to najlepszy przyrząd asekuracyjny do nauki asekuracji dla osób początkujących. Dlaczego? Otóż Reverso nie zwalnia z myślenia, co niestety często dzieje się w przypadku stosowania do asekuracji przyrządów asystujących z blokadą. Czujność oraz prawidłowe trzymanie liny przez asekurującego są konieczne zawsze, a wyrobienie dobrych nawyków podczas asekuracji jest kluczowe dla każdego, kto zaczyna sie wspinać.
Gdy ktoś już potrafi dobrze asekurować z przyrządu, jakim jest Reverso i ma opanowany nawyk trzymania liny za przyrządem zawsze w dłoni, z łatwością szybko opanuje asekurację z przyrządów asystujących z blokadą. A co najważniejsze, przeniesie na nie nawyk prawidłowego i zapewniającego bezpieczeństwo trzymania liny w dłoni, którego brak obserwuje się zbyt często wśród wspinaczy asekurujących tylko z Grigri czy Mega Jula. Stuprocentowe poleganie na przyrządach z blokadą i brak dobrych nawyków, będących podstawą prawidłowej asekuracji, jest niestety często przyczyną poważnych wypadków wspinaczkowych.
Mega Jul jest przyrządem asekuracyjnym asystującym, z pasywną blokadą (lina, przełożona przez przyrząd i zakręcany karabinek, działa na zasadzie tarcia, a dzięki wcięciu w przyrządzie, lina blokuje się dodatkowo w owym wycięciu, pomiędzy przyrządem i karabinkiem, w przypadku gwałtownego szarpnięcia za linę). Wyglądem przypomina on nieco Reverso. Dodatkowo wyposażony jest w niewielki uchwyt na kciuk, którego delikatne odciągnięcie i podniesienie w górę powoduje odblokowanie zablokowanej pod obciążeniem liny.
Mega Jul ma zastosowanie zarówno z liną pojedynczą, jak i z liną połówkową. Mimo rekomendowanego przez producenta zastosowania z linami pojedynczymi o grubości od 7,8 mm wzwyż, w praktyce przy użyciu liny o grubości poniżej 9,7 mm autoblokada nie jest już tak skuteczna. Zatem aby w pełni i bezpiecznie wykorzystywać funkcję autoasysty z blokadą w przyrządzie, najlepiej stosować go z linami o grubości od 9,7mm do 10,5 mm. Do lin o mniejszych średnicach dedykowany jest przyrząd o tej samej konstrukcji i nazwie Micro Jul.
Przyrząd Mega Jul pozwala na zjazd na linie, choć sam zjazd (w funkcji z asystą blokady) wymaga wymaga już użycia siły, trzeba bowiem stale odciągać uchwyt, żeby lina nie blokowała się w przyrządzie. Istnieje sposób rezygnacji z blokady liny i zjazd jak w zwykłym kubku, ale wymaga on dobrej znajomości przyrządu i pewności w jego wykorzystaniu. Mega Jul pozwala na asekurację z górnego stanowiska, ale samo założenie go w poprawny sposób nie jest już tak intuicyjne, jak w przypadku asekuracji górnej z Reverso. Aby asekurować bezpiecznie z góry, trzeba opanować do perfekcji specyficzną metodę górnej asekuracji z Mega Jula.
Osobiście bardzo polecam ten przyrząd do asekuracji w skałach. Jest on łatwy w obsłudze podczas asekuracji zarówno na prowadzeniu, jak i na wędkę. Po krótkiej praktyce pozwala na sprawne wydawanie liny (bardziej intuicyjne, niż w przypadku Grigri). Mega Jul będzie świetnym rozwiązaniem dla osób, które asekurują cięższych od siebie partnerów, będąc bowiem asekurowany przez lżejszą przez siebie osobę, autoblokada nie spowoduje twardego lotu, a zapewni dodatkowe bezpieczeństwo.
Poznaj przyrządy asekuracyjne Edelrid.
Grigri jest bardzo powszechnie używanym asystującym przyrządem do asekuracji z aktywną blokadą. Lina nie jest – tak jak to się dzieje w przypadku Reverso czy Mega Jula – przełożona przez przyrząd i karabinek zakręcany na zasadzie tarcia, natomiast umieszczona jest wewnątrz przyrządu, który wpięty jest przy pomocy karabinka do łącznika uprzęży. Wewnątrz przyrządu, w razie gwałtownego szarpnięcia, lina blokowana jest przez specjalne krzywki. Odblokowanie liny następuje poprzez zwolnienie go przy pomocy niewielkiej rączki. Rączka ta służy również do regulacji tempa opuszczania wspinacza przez asekurującego, po ukończeniu drogi.
Grigri ma zastosowanie stricte we wspinaczce sportowej. Zarówno jego dość duża waga, jak i możliwość stosowania tylko z pojedynczą liną oraz brak możliwości zastosowania go do asekuracji z góry czy do zjazdu, czynią z niego przyrząd przeznaczony do asekuracji w skałach.
O ile Grigri jest genialnym przyrządem do asekuracji osoby wspinającej się na wędkę, o tyle sprawne asekurowanie i wydawanie liny w przypadku wspinania na prowadzeniu wymagają opanowania odpowiedniej techniki i wprawy. Wyczucie przyrządu i tempa przesuwania się liny w nim podczas opuszczania partnera, wymagają od asekurującego dużej uwagi. W przeciwnym wypadku bardzo łatwo jest stracić kontrolę nad liną i pozwolić jej wyjechać z przyrządu w szalonym tempie. To z kolei stwarza duże zagrożenie spotkania się wspinacza z matką Ziemią o wiele szybciej, niż by się tego spodziewał.
Kwestia dynamicznej asekuracji przy użyciu Grigri jest także dyskusyjna. Oczywiście jest ona możliwa, ale opanowanie tej sztuki nie jest zbyt powszechne, zwłaszcza u mniej doświadczonych wspinaczy.
Grigri ma oczywiście swoje zalety. Gdy planujesz asekurować kogoś, kto będzie patentował trudną drogę i spędzi na niej pół dnia, asekuracja z Grigri zaoszczędzi ci wiele sił i oszczędzi twoje barki i ramiona.
Dla wprawnego asekuranta, który potrafi wykorzystać zalety tego przyrządu, jest to niewątpliwie trafny wybór. Niestety, wiele osób asekurując z Grigri, najprościej mówiąc, przestaje myśleć. Bezmyślne zaufanie do tego przyrządu i brak ręki na linie – co jest dość powszechnym obrazkiem, zwłaszcza na Zachodzie, gdzie Grigri jest bardzo popularne wśród wspinaczy sportowych. Jest to dowód na to, że przyrząd mający zapewnić dodatkowe zabezpieczenie w postaci autoblokady, w niewłaściwych rękach staje się mniej bezpieczny od najprostszego przyrządu tarciowego.
Kolejnym częstym obrazkiem jest asekurujący wydający swojemu partnerowi nadmierną ilość liny, co widać w postaci banana na linie sięgającego do ziemi. Dzieje się tak w przypadku, gdy asekurujący nie umie posługiwać się w prawidłowy sposób przyrządem, jakim jest Grigri, do asekuracji partnera na prowadzeniu i w obawie przed zablokowaniem się liny w przyrządzie wydaje ją na zaś, często stojąc bardzo daleko od ściany. Czym to może skutkować w momencie nagłego lotu partnera, nietrudno sobie wyobrazić.
Powody te czynią Grigri – moim zdaniem – przyrządem nieodpowiednim odpowiednim dla początkujących wspinaczy, którzy nie potrafią dobrze asekurować z tradycyjnego kubka i nie mają wyrobionych prawidłowych nawyków podczas asekuracji. Jego funkcje, mające zapewnić dodatkowe bezpieczeństwo, w nieodpowiednich rękach, przy braku doświadczenia bądź braku wyobraźni, stają się mega niebezpieczne. Dają bowiem złudne poczucie bezpieczeństwa, które według mnie jest zdecydowanie gorsze od świadomości niebezpieczeństwa.
Grigri i opisane wyżej Reverso znajdziesz w ofercie na przyrządy asekuracyjne Petzl.
| WAGA | ŚREDNICA LINY | ASEKURACJA Z GÓRY | ZJAZD | |
| REVERSO | 57 g | 6,9-9,5 mm (½,oo) 8,5-10,5 mm (1) | tak | tak |
| MEGA JUL | 65 g | 7,8-10,5 mm | tak | tak |
| GIRGRI | 175 g | 8,5-11 mm | Nie | nie |
Każdy z przedstawionych powyżej przyrządów do asekuracji ma zarówno swoje zalety, jak i wady. Każdy daje pewne spektrum możliwości zastosowania go w specyficznych warunkach. Jeśli komuś zależy na wielofunkcyjnym przyrządzie, który sprawdzi się zarówno w skałach, jak i na dłuższych drogach w górach, to Reverso nie ma sobie równych. Dla osoby, która bez problemu ogarnia asekurację z Reverso, przejście do asekuracji w skałach z Mega Jula nie będzie problematyczne, a zapewni dodatkowe zabezpieczenie i udogodnienie podczas patentowania dróg przez partnera, czy przy znacznej różnicy wagi między partnerami. Dla wspinacza sportowego, który nie wspina się po drogach wielowyciągowych, a potrafi dobrze asekurować z tradycyjnego kubka i podejdzie do Grigri z pełną odpowiedzialnością, okaże się ono być bardzo dobrym rozwiązaniem. Oczywiście przy odrobinie praktyki i zachowaniu zdrowego rozsądku.
Bez względu na to, który z przyrządów do asekuracji wybierzesz, najważniejsze będzie opanowanie sztuki jego obsługi oraz zachowanie wszelkich zasad bezpieczeństwa podczas asekuracji partnera. Jak zawsze, to człowiek obsługuje urządzenie i bez względu na to, jakiego przyrządu używa, to od niego zależy komfort wspinania i bezpieczeństwo partnera. Przyrząd asekuracyjny może ten komfort i bezpieczeństwo jedynie podnieść, o ile będzie on wykorzystywany z zachowaniem uważności i zdrowego rozsądku. Pamiętajcie – safety first!
