Tatry to jedyne miejsce w Polsce, w którym występuje klimat wysokogórski. Cechują go krótkie i wilgotne lata, temperatura, która spada wraz z wysokością oraz długie i śnieżne zimy. Zazwyczaj pogoda w Tatrach jest zupełnie inna niż w pozostałej części kraju, dlatego przy pakowaniu plecaka najlepiej zakładać wersje najbardziej pesymistycznej aury.
Tatry zimą wyglądają naprawdę bajkowo. Jednak o tatrzańskiej zimie trzeba wiedzieć nieco więcej, by zaplanować nie tylko ciekawe, ale przede wszystkim bezpieczne wędrówki po naszych najwyższych górach. Zimowy sezon ma w Tatrach co najmniej kilka początków. Raczej nie liczy się tu pierwszy śnieg, bo ten często zdarza się nawet w wakacje, a już na pewno wrześniu.
Dla niektórych początkiem tatrzańskiej zimy są komunikaty lawinowe ogłaszane przez TOPR. Obejmują one całe Tatry Polskie. Kiedy tylko się pojawiają obowiązkiem każdego, kto wychodzi w góry, jest nie tylko zapoznanie się z nimi, ale i stosowanie do ostrzeżeń i właściwe planowanie wędrówek.
W Polsce obowiązuje 5-stopniowa skala zagrożenia lawinowego (1 – oznacza zagrożenie niskie, 5 – bardzo wysokie). Za pomocą cyfr i niezbędnego komentarza opisywane są zimowe warunki w górach. Nie wolno lekceważyć żadnej z lawinowych „cyferek”. Wiele wypadków dzieje się już przy „dwójce”. Przez zagrożenie lawinowe Tatry zimą wydają się niebezpieczne dla osób bez doświadczenia.
Są co najmniej dwa sposoby, żeby temu zaradzić. Pierwszym jest udział w szkoleniu turystyki zimowej, podczas którego poznaje się nie tylko zimowe zagrożenia, ale przede wszystkim sposoby ich minimalizowania. Zaczyna się od obsługi raków, czekana, a także lawinowego ABC. To furtka szczególnie dla osób, którym marzą się Tatry Wysokie w zimie. Pod okiem doświadczonych instruktorów turyści przygotowują się na radzenie sobie w różnych warunkach.
Drugim jest planowanie bezpiecznych wycieczek. Łatwe szlaki w Tatrach zimą to przede wszystkim trasy w dolinach oraz szlaki prowadzące do schronisk górskich, często uczęszczane, a więc przetarte. Z wyposażenia zimowego na łatwe szlaki wystarczą raczki turystyczne i kije trekkingowe. Jeśli pierwszy raz wybierasz się w Tatry zimą szlaki najłatwiejsze będą też najbardziej bezpieczne.
Zanim ruszysz zimą w Tatry, przeczytaj tekst „Tatry zimą – szlaki zimowe w Tatrach – 10 przykazań dla początkujących”.
Po stronie słowackiej zima w Tatrach zaczyna się 1 listopada, kiedy to zamykane są wszystkie szlaki powyżej schronisk (i pozostają zamknięte aż do połowy czerwca). Tu ważny dopisek: Chata pod Rysami jest zamknięta i nie wolno do niej wędrować.
Po stronie polskiej aż tak dużych restrykcji nie ma, aczkolwiek warto zdać sobie sprawę, jakie są zamknięte szlaki w Tatrach.
Od 1 grudnia (do połowy maja) nie wejdziesz na niebieski szlak z Morskiego Oka przez Świstówkę do Doliny Pięciu Stawów Polskich. Zamknięty jest czerwony szlak w stronę Giewontu od Przełęczy w Grzybowcu po Wyżnią Kondracką Przełęcz. Trzecia z zamkniętych tras to zielony szlak wiodący na Czerwone Wierchy z Tomanowej Przełęczy na Chudą Przełączkę.
Oprócz tych co roku zamykanych szlaków może zdarzyć się, że służby TPN podejmą decyzję o czasowej niedostępności innych tras – przede wszystkim ze względu na ochronę przyrody (np. zimujące w gawrach niedźwiedzie) lub skrajne niebezpieczeństwo lawinowe.
Jeszcze innym zwiastunem białej pory roku są informacje TPNu o obowiązującym przebiegu zimowym szlaków. Nawet jeśli dobrze znasz letnie Tatry szlaki zimowe mogą być zaskoczeniem. Zmiany przebiegu spodziewaj się na pewno na dojściu do Doliny Pięciu Stawów Polskich (szlak czarny) oraz na niebieskim szlaku prowadzącym na Halę Gąsienicową w okolicy Królowej Rówień.
Generalnie szlaki rozpoznasz, tak jak w lecie, po kolorowych pasach. Jednak powyżej granicy lasu są one często niewidoczne pod śniegiem. W Tatrach rzadko spotykane są dodatkowe oznakowania (takie jak tyczki znane choćby z Karkonoszy), dlatego tak ważna jest dobra orientacja w terenie. Nawet na przetartych trasach warto zachować ostrożność i uwagę, by nie zabłądzić lub nie zejść w miejsca niebezpieczne. Są też specjalne mapy, w których zaznaczono zimowe szlaki Tatry.
Od początku grudnia do końca lutego – ze względu na bardzo krótki dzień – można w Tatrach wędrować po zmroku. Przy czym wędrować lepiej traktować jako „wracać na bazę”, niż „być w połowie zaplanowanej trasy”.
Na dłuższe wędrówki lepiej wychodzić przed wschodem słońca, by zejść z gór jeszcze w ostatnich chwilach jasnego nieba. Dlaczego? Rano mamy więcej energii, jesteśmy wypoczęci, łatwiej się skoncentrować, nawet jeśli musimy iść po ciemku. Jeśli wychodzimy na szlak z Zakopanego czy Kościeliska, minie trochę czasu zanim dotrzemy do wymagających odcinków trasy – wtedy będzie już jasno.
W grudniu słońce wschodzi w górach po 7 rano, a zachodzi już po 15. Zatem nawet w słoneczny dzień czasu z jasnym niebem jest ok. 8 godzin. Przy zachmurzeniu, opadach śniegu czy mgle właściwie cały czas ma się wrażenie, jakby towarzyszyła nam ciągle szarość.
Oczywiście czołówka z zapasowymi bateriami to absolutna konieczność. Nie masz jeszcze swojego turystycznego światełka?
Sprawdź modele czołówek, jakie mamy w sklepie i wybierz coś dla siebie.
Zimą jest… zimno, choć nie zawsze. To oczywiście bardzo jednostkowe, jak odczuwamy pogodę. Zimą mam w plecaku pół szafy – na podejściach jest mi na tyle ciepło, że najczęściej wędruję ubrana w dwie warstwy: bielizna z merynosa i softshell dają mi optymalną ochronę przed chłodem, bez ryzyka przegrzania. Kiedy wychodzę na grań lub w partie szczytowe zakładam chroniący przed wiatrem hardshell często także kurtkę puchową. Mój organizm szybko się wychładza, muszę zatem zapobiec utracie ciepła. Obowiązkowo mam też ze sobą dwie chusty wielofunkcyjne, ciepłą czapkę i dwie pary rękawiczek.
Parę godzin w górach, a plecak jest zwykle pełny. Mam w nim także termos z gorącą, osłodzoną miodem herbatą (zwykle pijam gorzką) oraz zestaw energetycznych batonów.
Niezależnie od tego, kiedy uznasz, że nadeszła w Tatry zima, dobrze zaplanuj swoje wycieczki. Sprawdzaj informacje, które mają wpływ na twoje bezpieczeństwo: prognozę pogody, komunikaty lawinowe, godziny wschodu i zachodu słońca, informacje o przebiegu lub zamknięciu szlaków. Wyciągaj z nich wnioski.
Praktyczne rady o przygotowaniach do sezonu zimowego w Tatrach są na naszym blogu – kliknij tutaj. Ich autorką jest Ewelina Wiercioch, ratowniczka TOPR i przewodniczka tatrzańska – warto przeczytać.
Do plecaka włóż niezbędny sprzęt zimowy (dostosowany do twojej trasy) i turystyczny, termos z ciepłą herbatą oraz zimową odzież. Nie zapomnij o naładowaniu telefonu, zabraniu power banku i zainstalowaniu aplikacji Ratunek. Ponieważ z technologią w górach różnie bywa, zabierz też papierową mapę i kompas.
Jestem przekonana, że kto raz pozna zimowy klimat Tatr, będzie o nim marzył przez cały rok.
