Góry Stołowe stanowią chyba najbardziej unikalną część Sudetów. Choć poszczególne krajobrazu znajdziemy w innych zakątkach tego łańcucha górskiego, to właśnie Góry Stołowe stanowią rzadki w Europie przykład gór płytowych i mają wyjątkową geologię. Widoczne z oddali płaskie stoliwa Szczelińców – Szczelińca Wielkiego i Szczelińca Małego – od westernowych klimatów Kolorado odróżnia chyba tylko porastający je las.
Mówiąc o Górach Stołowych, najczęściej mamy na myśli właśnie obejmującą Wielki i Mały Szczeliniec część znajdującą się w obrębie Ziemi Kłodzkiej i stanowiąca Park Narodowy Gór Stołowych. Ewentualnie na myśli mamy również Błędne Skały. W rzeczywistości góry te zajmują znacznie większy obszar, sięgając na północnym zachodzie na stronę czeską jako Broumovská vrchovina (znana z malowniczych skalnych miast, jak choćby Skalne Miasto w Adrspach), aby następnie w rejonie Mieroszowa znowu przekroczyć granicę i tym razem jako pasmo Zaworów znaleźć się znów częściowo po stronie polskiej.
Góry Stołowe stanowią zatem rozległy teren, bogaty w różnorodne formy morfologiczne. Niemal każdy znajdzie tu coś dla siebie – zarówno miłośnik wspinania, pieszy turysta górski, jak i kolarz. Widoki zapierają dech w piersiach, niezależnie od pory roku i pogody! Co warto zobaczyć w Górach Stołowych?
Unikalna rzeźba terenu chyba najbardziej stanowi o wyjątkowości Gór Stołowych. Charakterystyczne masywy o płaskich wierzchołkach – „stoliwa” – są zbudowane z piaskowców, będących niegdyś osadami dawnego morza kredowego. Miliony lat temu, zaraz po ich wypiętrzeniu stanowiły jedną wyniesioną powierzchnię, rozciętą następnie na fragmenty przez erozję. Właśnie erozja odpowiada za powstanie wymyślnych form skalnych o fantazyjnych kształtach.
Atrakcją najbardziej znaną w kategorii przyrody nieożywionej jest Szczeliniec Wielki – najwyższy szczyt Gór Stołowych. Mierzy sobie według różnych danych 919 lub 922 m. n.p.m. i należy do Korony Sudetów, ale i Korony Gór Polski. Można go zdobyć korzystając z jednokierunkowego szlaku, tworzącego pętlę, dostępnego zarówno od strony Karłowa jak i Pasterki.
Kliknij i zobacz także artykuł –> Korona Gór Polski – Szczeliniec Wielki
Turystyka na Szczelińcu ma tu bardzo długą tradycję – na szlaku już w roku 1814 stworzono ułatwienie dla wędrowców w postaci 665 schodów! Nieopodal szczytu znajduje się Schronisko PTTK „Na Szczelińcu”, posiadające niemal równie długą tradycję. Nawiązujący do stylu tyrolskiego budynek powstał bowiem w 1845 roku.
Wierzchołkowy płaskowyż jest bogaty w różnorakie formy skalne (jedna z nich stanowi najwyższą kulminację masywu). Chyba najbardziej znaną jest „Małpolud” – słusznych rozmiarów skała, przypominająca gigantyczne, małpie popiersie. Szczytowe plateau najlepiej zwiedzić podążając trasą turystyczną. W sezonie turystycznym, wstęp jest płatny, a bilety najlepiej zarezerwować z wyprzedzeniem na stronie Parku Narodowego Gór Stołowych (link do strony).
W masywie Szczelińca Wielkiego znajdują się również drogi wspinaczkowe, jest to jednak prawdziwa wspinaczka w piaskowcu ze wszystkimi związanymi z tym obostrzeniami, saksońską regułą i zwyczajami dotyczącymi choćby asekuracji, czy zakazu używania magnezji. Tu nie ma miękkiej gry – wspinaczkowo Szczeliniec to miejscówka dla doświadczonych i odważnych wspinaczy!
Groźnie brzmiąca nazwą przyciąga uwagę Kopa Śmierci – szczyt o wysokości 825 m n.p.m., ograniczony od południowego zachodu skalną ścianą, opadającą w kierunku Obniżenia Dusznickiego. Górą, wzdłuż krawędzi poprowadzony jest szlak łączący na tym odcinku kolory żółty i niebieski, mający na swoim przebiegu kilka wartych odwiedzenia punktów widokowych.
W bezpośredniej bliskości szlaku i bliskim sąsiedztwie Kopy Śmierci, znajduje się jedna z największych osobliwości, jeśli chodzi o stołowogórskie formacje skalne – „Skalna Czaszka”. Góry Stołowe prezentują tu swoje straszne oblicze. Twór ten do złudzenia przypomina wielką, ludzką czaszkę, z przerażającymi pustymi otworami oczodołów. Jeśli wybieracie się w Góry Stołowe z dziećmi, wizyta tu będzie zapewne długo pamiętaną atrakcją – o ile tylko Wasze pociechy nie są zbyt wrażliwe! Co ciekawe, skałka ta dostępna jest dopiero od 2021 roku, wcześniej dostęp do niej był niemożliwy z powodu położenia poza szlakiem. Warto pamiętać, że w parkach narodowych poruszamy się jedynie po znakowanych szlakach i ścieżkach.
Przypomnij sobie jak zachować się w parku narodowym z artykułem –> „Park krajobrazowy, rezerwat, park narodowy – zasady”
Kolejną, bardzo efektowną atrakcją stworzoną przez procesy geologiczne są położone w obrębie masywu Skalniaka Błędne Skały. Góry Stołowe słyną ze „skalnych miast”, a to jest jedno z najbardziej znanych! Znajdziemy tu nie tylko piaskowcowe turnie, ale też powstałe na spękaniach ciosowych korytarze, mogące dać wrażenie poruszania się wąskimi uliczkami. Przez labirynt skalnych uliczek i zakamarków prowadzi dobrze oznakowana trasa.
Chcąc w całości zwiedzić najważniejsze elementy skalnego świata kłodzkiej części Gór Stołowych, nie sposób ominąć Skalnych Grzybów! Tu zamiast zwartego i ciasnego „skalnego miasta” znajdziemy grupę piaskowcowych ostańców i turni, wykształconych w grzybkowate formy przypominające na przykład głowę lamy czy zamek.
Lokalizacja tej atrakcji jest ciekawa jeszcze z jednego powodu. Znajduje się ona przy samej krawędzi tzw. „Progu Radkowa”, stanowiącego północno – wschodnie ograniczenie Gór Stołowych i ich granicę z Obniżeniem Ścinawki. Znajdziemy tu położony na samym brzegu skarpy punkt widokowy na skale „Pielgrzym”, jednak największe wrażenie robi chyba „Próg Radkowa” widziany z dołu!
Do powstania kolejnej skalnej atrakcji regionu rękę przyłożył człowiek – znajdujące się w południowej krawędzi tego samego masywu co Kopa Śmierci, Skały Puchacza stanowią monumentalne dzieło górników – skalników, wydobywających tu niegdyś piaskowiec. Jest to zatem dawne górnicze wyrobisko, stanowiące dziś wspaniały punkt widokowy.
Skalny świat Gór Stołowych rozciąga się również na północny wschód, obejmując skalne miasta czeskiej Broumovskiej Vrchowiny, z najsławniejszym chyba Adršpachem. Najbardziej na północny zachód wysuniętym skalnym akcentem są Gorzeszowskie Skałki, położone w obrębie rezerwatu „Głazy Krasnoludków”. Jest to doskonała lokalizacja, aby poczuć choć trochę piaskowcowego klimatu Gór Stołowych w sytuacji, kiedy na Ziemię Kłodzką nie jest nam po drodze!
Choć Prusy i Austria kojarzą się w Polsce głównie ze wspólnym udziałem w rozbiorach Polski, w XVIII wieku państwa te toczyły ze sobą zacięte wojny m.in. o panowanie nad Śląskiem. Po zdobyciu tej krainy, w toku wojen o jej utrzymanie, Prusy zadbały o zabezpieczenie najważniejszych przełęczy i dróg przez góry. Pomiędzy obniżeniem Bramy Lubawskiej a Srebrną Górą powstał pas fortyfikacji, w skład którego wchodziły dwie „prawdziwe” twierdze oraz pas niewielkich fortów i szańców, głównie drewniano – ziemnych.
Część z nich do dziś widoczna jest w terenie, również na obszarze Gór Stołowych. Choć najsilniej umocniony był zamieniony w tymczasową twierdzę Mieroszów, bardziej znane pozostałości szańców znajdziemy w Kotlinie Kłodzkiej.
Najczęściej odwiedzany jest Fort Karola oraz Bateria nad Pasterką. Ten pierwszy zbudowany był z kamienia, co paradoksalnie nie wyszło mu na dobre – w dużej mierze został rozebrany przez miejscową ludność. Pozostały nieliczne fragmenty murów, zlokalizowane na wzniesieniu Ptak, w rejonie Lisiej Przełęczy. Stanowią one ciekawy i romantyczny punkt widokowy, jednak miłośnicy historii powinni udać się szlakiem około 400 m na zachód – znajdują się tu czytelne w terenie pozostałości ziemnego szańca. Znana jest również położona na północno – zachodnich stokach Szczelińca Małego (na szczęście poza obszarem ścisłej ochrony) „Bateria nad Pasterką”. Góry Stołowe to raj dla miłośników turystyki historycznej, a podobne miejsca można by wymieniać jeszcze długo!
Urozmaicona rzeźba Gór Stołowych, obejmująca prócz skalnych formacji również rozległe wywłaszczenia, torfowiska i dobrej jakości szutrowe drogi, sprzyja uprawianiu turystyki przez okrągły rok. Region ten urzeknie nas zarówno w upalny letni dzień, jak i podczas przepełnionego melancholią jesiennego, deszczowego wieczoru. Ponadto zarówno po polskiej, jak i czeskiej stronie poprowadzone są trasy narciarstwa biegowego, dające możliwość spróbowania tego sportu w iście bajkowych okolicznościach przyrody!
Zarówno turyści o sportowym zacięciu, jak i rodziny z dziećmi czy mniej sprawne osoby starsze znajdą tu dla siebie ciekawe atrakcje. Góry Stołowe to nie tylko piękny krajobraz, ale też doskonała dostępność i relatywnie niewielkie dystanse, umożliwiające odbycie ciekawych wycieczek, nawet gdy nie mamy do dyspozycji wiele czasu. Sprawdźcie sami!
